Koffie en mentale prestaties

Het verband tussen het gebruik van cafeïne en een toename in alertheid en prestaties is goed gedocumenteerd^1-12. De European Food Safety Authority (EFSA) concludeert dat er een oorzaak- en gevolgrelatie bestaat tussen een inname van 75 mg cafeïne (de gemiddelde hoeveelheid in een gewone kop koffie) en zowel een verhoogde concentratie als alertheid. Het gaat hier vooral om situaties met weinig zogenoemde arousal (prikkeling, opwinding)¹.

De effecten van cafeïne op mentale prestaties beïnvloeden situaties die alertheid en concentratie vereisen zoals veiligheid en presteren tijdens nachtdiensten, rijden in de nacht en omgaan met een jetlag^2,13-25. Cafeïnegebruik wordt in verband gebracht met een verlaagd risico op het maken van fouten tijdens werken in de nacht¹⁵ en met een verlaagd risico op een ongeval tijdens het rijden van lange afstanden of monotoon rijden^18-25. Consumptie van cafeïne kan ook helpen om het probleem aan te pakken van slaapinertie (een gevoel van vermoeidheid na abrupt wakker worden). Dit zou gedeeltelijk kunnen verklaren waarom mensen na het ontwaken vaak kiezen voor een cafeïnehoudende drank¹⁷.

Cafeïne wordt in verband gebracht met effecten op stemming en op de reactietijd ^2,26-29. De herhaalde inname van 75 mg cafeïne (het equivalant van één kopje koffie), om de vier uur, wordt in verband gebracht met een patroon van aanhoudende  verbetering van de stemming gedurende de dag, vooral bij mensen die vermoeid zijn²⁶. Hoge innames kunnen echter geassocieerd zijn met een toename van arousal (stress) waaronder angst, nervositeit en zenuwachtigheid (met een trillerig of ongemakkelijk gevoel)²⁶. Sommige onderzoeken suggereren ook dat consumptie van cafeïnehoudende dranken kan helpen bij het verminderen van depressieve klachten of kan beschermen tegen een depressie^30-34.

Het effect dat cafeïne heeft op toenemende alertheid kan bij sommige personen ook slaapproblemen veroorzaken. Dit is erfelijk bepaald en afhankelijk van de hoeveelheid cafeïne die verspreid over de dag is ingenomen^35-40. Echter, onthouding van cafeïne kan helpen om de slaapkwaliteit te verbeteren en de tijd die nodig is om in slaap te vallen verkorten^41,42.

Onderzoek naar hersenactiviteit suggereert dat de fysiologische effecten van cafeïne niet leiden tot een vicieuze cirkel van afhankelijkheid ^2,43,44. Soms hebben mensen klachten als ze abrupt stoppen met een regelmatige inname van cafeïne. Deze klachten zijn echter van korte duur en zijn helemaal te voorkomen door de cafeïne-inname geleidelijk af te bouwen^2,45.

De tekst van deze samenvatting is voor het laatst geredigeerd in juli 2017. Voor meer informatie over dit onderwerp klikt u op het linker navigatiemenu. U wordt dan doorverwezen naar de Engelstalige Coffee and Health website van het Institute for Scientific Information on Coffee (ISIC).